30-jaar Pools Podium

Ambassadeur van Pools theater en film in Nederland

Pools Podium werd in 1992 opgericht door Zofia Schroten-Czerniejewicz. In Delft, waar de oprichter van de stichting woonde, vestigden zich Polen verbonden aan de Technische Universiteit, Poolse vrouwen getrouwd met Nederlandse mannen en politieke emigranten die zich in de jaren tachtig in het buitenland bevonden. Deze mensen hadden behalve hun taal en land van herkomst niets met elkaar gemeen, vandaar het initiatief om van het theater de ontmoetingsplaats te maken.

In de beginperiode was Lisetta Stembor, oprichtster van de stichting Nederland-Polen, zeer welwillend bij het opzetten van de nieuwe organisatie. Zdzislaw Wardejn, een bekend acteur en regisseur, werd de „peetvader”. Zofia Schroten-Czerniejewicz had ook bondgenoten onder de Nederlanders – John Reinders, directeur van theater “Het Spui” in Den Haag, en Martin Verhoef, artistiek directeur van Theater Kikker in Utrecht. Onschatbare hulp werd geboden door vertegenwoordigers van verschillende Poolse gemeenschappen, niet alleen uit Nederland, maar ook uit Duitsland.

Ook de Polen in België waren enthousiast over de oprichting van de stichting, die tot doel had (en nog steeds heeft) „De Poolse cultuur in de ruimste zin van het woord in het buitenland te verspreiden door het organiseren van culturele evenementen, met name theatervoorstellingen waaraan de meest vooraanstaande Poolse acteurs deelnemen”. Gedurende de jaren van het bestaan van de Pools Podium zijn Fokko Schroten, de echtgenoot van de oprichtster, en hun kinderen, Natalia en Nicolas, er actief geweest. Zonder hun werk en steun zou de Stichting niet zoveel jaren hebben overleefd!

De voorstellingen die het Podium haar publiek aanbiedt zijn zowel klassiekers als hedendaagse werken. Al in september 1992 werd Nederland bezocht door Grażyna Barszczewska, Marek Kondrat, Zdzisław Wardejn en Malgorzata Pritulak. Opgevoerd werden toen: „Engagement” van Marek Gronski en „Dwaj” van Filip Bajon. Een jaar later waren Gustaw Holoubek, Krzysztof Kolberger, Magdalena Wójcik, Piotr Fronczewski, Ewa Wisniewska, Marek Kondrat, Jan Englert, Beata Scibakówna, Anna Dymna, Mariusz Benoit en Jerzy Stuhr te gast bij Pools Podium. „Mazepa”, „Pan Tadeusz” en „De Contrabasspeler” werden opgevoerd. Er waren ook concerten van Anna Nehrebecka en Czesław Niemen.

In de winter van 1994 kwamen Joanna Zólkowska en Janusz Gajos met het toneelstuk „Tutam”. Daarnaast werd „Damy i Huzary” opgevoerd en traden Anna Romantowska en Krzysztof Kolberger op in het recital „Apetyt na czereśnie”. Pools Podium organiseerde ook „Andrzejki” met Kasia Klich, Piotr Kuzniak en Andrzej Lajborek. Deze buitengewone parade van sterren gaat tot op de dag van vandaag door, en hoewel de voorwaarden en financieringsmogelijkheden voor dergelijke evenementen zijn veranderd, kan het publiek van het „Poolse Podium” nog steeds bekende en populaire artiesten zien.

Naast theater was een andere activiteit van het Podium de organisatie van filmvoorstellingen. Al in de herfst van 1995 nodigde de Stichting haar publiek uit om „Spis cudzołożnic” in Den Haag te zien. Na verloop van tijd werden in verschillende steden filmvoorstellingen georganiseerd, waarbij ontmoetingen met de acteurs en regisseurs van de films een grote aantrekkingskracht hadden. De Poolse gemeenschap wilde toen graag naar de bioscoop en in 1999 kwamen 900 mensen naar Den Bosch om „Met vuur en zwaard” te zien. „Pan Tadeusz” werd gezien door 1.250 toeschouwers.

Het Pools Podium werkte regelmatig samen met Filmhuis Den Haag, wat resulteerde in vertoningen van Poolse speelfilms tussen 1999 en 2001. Deze vertoningen kregen later een festivalvorm en de „Poolse Filmlente” werd geboren in samenwerking met de „Melkweg Cinema”. De auteur van de posters voor dit evenement is de bekende kunstenaar Andrzej Pągowski. De gasten van de „10e Poolse filmlente” waren de bekende acteurs Katarzyna Figura en Olgierd Łukaszewicz, en het monodrama „I don’t like you, Mr. Felini” werd opgevoerd door Małgorzata Bogdańska, die werd begeleid door de regisseur, Marek Koterski. Als onderdeel van de jubileumfeesten werden ook filmminiaturen gepresenteerd: „Geschiedenis in geanimeerde beelden – Poland Independent”.

Hoewel de door de Stichting gepresenteerde films Engels ondertiteld waren, trokken ze meestal Polen aan. Er waren echter uitzonderlijke situaties, zoals in het geval van de herziening van de animatiefilm in 2008. Ook het 'Cinema Polska 15 jaar’-overzicht, dat in 2010 in Den Haag plaatsvond, trok veel Nederlandse kijkers. Op het repertoire stonden films uit de reeks „Dekaloog 89+” en de regisseurs Rafał Samusik en Bartosz Paduch waren de gasten. „De Poolse Filmlente” was een van de belangrijkste culturele evenementen in het leven van de Nederlands-Poolse gemeenschap.

De Stichting bereidde theater- en filmvoorstellingen voor volwassenen voor, maar wilde de Poolse cultuur ook dichter bij een jonger publiek brengen, en daarom werd in 1999 de „Jong Podium” opgericht. Het motto werd „De gelijkenis van de verschillen” en de deelnemers waren zowel Nederlandse als Poolse jongeren. In 2000 hebben de deelnemers aan de workshop een theatervoorstelling met de titel „Exodus” voorbereid. Mettertijd richtte de 'Jong Podium’ zich op filmkunst en organiseerde vertoningen van debuterende Pools-Nederlandse filmmakers. De samenwerking met regisseur Dominik Matwiejczyk resulteerde in verschillende speelfilms en documentaires, die op verschillende voorstellingen werden gepresenteerd. Zij deden verslag van hun activiteiten in een speciale bijlage bij het kwartaalblad dat de Stichting in 1994 begon uit te geven. Het kwartaalblad met de titel „Pools Podium” verving de gedrukte theaterprogramma’s die voor elke voorstelling werden opgesteld. Twintig jaar lang verscheen het blad in papieren vorm, maar sinds 2015 is het digitaal beschikbaar, en naast de actuele nummers zijn er ook archiefnummers te vinden.

Pools Podium is vooral actief in Nederland, maar nodigt in de zomer ook mensen uit naar Polen, waar workshops en artistieke ontmoetingen worden georganiseerd. De afgelopen tien jaar zijn in Nowa Róza bijeenkomsten gehouden in het kader van het project „Bos zonder grenzen”, een initiatief van activisten van de Wielkopolska-afdeling van de Poolse Multiple Sclerose Vereniging. De plaats waartoe de Stichting uitnodigt is niet toevallig, want Nowa Róza was een oud Hollandse nederzetting die in 1765 werd gesticht.

Naast de presentatie van Poolse films en theaters is het „Pools Podium” van plan evenementen te organiseren, zoals het populaire „Wianki” in Utrecht, het project „Bos zonder grenzen” voort te zetten en het oeuvre van de Stichting te archiveren.

Grażyna Gramza
BIULETYN PNKV 4/2022

Stichting Pools Podium